Het ABC van duurzame en gedeelde mobiliteit uitgelegd door Maryan de autodeelfan

Afnamegarantie

Een gemeentebestuur, bedrijf of organisatie kan ervoor kiezen om het eigen wagenpark te vervangen door deelwagens van een autodeelaanbieder. Deze derde partij voorziet dan een afnamegarantie, de garantie dat de deelwagens bv. een minimaal aantal kilometers aan dienstverplaatsingen zullen afleggen.

Op die manier wordt het voor de aanbieder financieel haalbaar om ook in kleinere gemeenten het autodelen uit te rollen.

Autodeelverzekering

Vooraleer je met een (deel)wagen mag rijden, moet die wagen verzekerd zijn. Privéwagens worden verzekerd via een klassieke verzekering, maar voor deelwagens bestaat er een autodeelverzekering.

Met deze verzekering zijn de eigenaar en alle chauffeurs van het voertuig verzekerd tijdens het rijden. Dit geldt zowel voor de deelwagens van aanbieders als voor gedeelde privéwagens.

De autodeelverzekering is meestal een aparte verzekering, maar kan ook een pakket zijn bovenop een klassieke verzekering. Voor het delen van privéwagens bestaan er ook verzekeringen die de bonus-malus individueel bepalen (dus per chauffeur en niet per wagen) of die de wagen enkel verzekeren als iemand anders er mee rijdt (dit type verzekering komt dus bovenop je klassieke verzekering).

De meeste autodeelorganisaties voorzien zelf een autodeelverzekering voor de ingeschreven deelwagens of geven duidelijk advies over welke (autodeel)verzekeringen je kan afsluiten om je wagen te delen.

Autonoom vervoer

Bij autonoom of zelfrijdend vervoer wordt het voertuig bestuurd door artificiële intelligentie. Camera’s, sensoren, radars en lasers analyseren de omgeving die vervolgens door software en algoritmes geïnterpreteerd wordt.

Internationaal spreekt men over zes niveaus van autonoom transport, waarbij niveau nul de conventionele wagen zonder enige vorm van tussenkomst voorstelt en het vijfde niveau de volledig autonome wagen zonder enige tussenkomst van een bestuurder.

Nieuwe wagens worden steeds meer uitgerust met technologie die bepaalde taken van bestuurders overneemt: denk bv. aan parkeerassistentie, cruise control, lane keeping, automatische remsystemen, enz. Dit komt de algemene verkeersveiligheid ten goede, maar ook het comfort van de bestuurder. Dit zijn echter nog maar de eerste stappen richting een volledig zelfrijdende wagen.

Basisbereikbaarheid

Basisbereikbaarheid is de nieuwe mobiliteitsvisie op het openbaar vervoer van de Vlaamse overheid. In tegenstelling tot vroeger gaat het uit van vraaggericht vervoer, wat wil zeggen dat de focus van het beleid uitgaat naar locaties die de grootste mobiliteitsvraag hebben, zoals; bedrijventerreinen, stedelijke kernen, enz.

Een belangrijk begrip daarbij is combimobiliteit waarbij de overheid mensen wil aanmoedigen om verschillende vormen van mobiliteit te combineren.

Basisbereikbaarheid gaat tenslotte uit van 4 vervoerslagen: treinnet, kernnet (grote buslijnen tussen steden), aanvullend net (kleinere vaak landelijke buslijnen) en vervoer op maat.

Combimobiliteit/ Multimodaliteit

Combimobiliteit oftewel multimodaliteit is een belangrijk begrip binnen de nieuwe Vlaamse mobiliteitsvisie. Met combimobiliteit wordt bedoeld dat we ons niet uitsluitend met één vervoersmiddel verplaatsen, maar verschillende vervoersmiddelen gaan combineren om zo efficiënt mogelijk op onze bestemming te geraken.

Bijvoorbeeld: ik neem de fiets naar het station, waar ik overstap op de trein en vervolgens een deelwagen gebruik om op mijn bestemming te komen.

Mobipunten en goed op elkaar afgestemde vervoersmogelijkheden maken het mogelijk om vlot te combineren en over te stappen van het een op het ander vervoersmiddel.

Free floating autodelen

Bij free floating autodelen kunnen de voertuigen op gelijk welke parkeerplaats binnen de stad of gemeente waar ze operatief zijn, opgehaald en achtergelaten worden. De voertuigen kunnen meestal teruggevonden en geopend worden met een applicatie.

Na je rit moet je het voertuig dus niet terugbrengen naar de parkeerplaats of zone waar je deze oppikte, in tegenstelling tot station based of zone based autodelen.

In Vlaanderen werken de meeste fietsdeelsystemen volgens het ‘free floating’-principe.

Lage emissiezone (LEZ)

Een LEZ of Lage Emissezone is een zone waarin de meest vervuilende auto’s worden geweerd.

Steden of gemeenten kunnen een dergelijke zone installeren. Alle binnenkomende auto’s worden gecontroleerd tegen een database. Behoort een auto tot de meest vervuilende categoriën, dan mag men niet binnen of moet men een boete betalen. In sommige gevallen kan men ook een toelating kopen.

Sinds 2020 zijn er in België LEZ’s in Gent, Antwerpen en Brussel.

Mobiliteitscentrale

Ook wel de Hoppincentrale genoemd, zal vanaf eind 2021 een platform zijn waar verschillende mobiliteitsvormen zoals de bus, taxi, deelfiets en -auto gereserveerd en geboekt kunnen worden. Dit zal zowel telefonisch als online (via de app) kunnen.

De hoppincentrale wordt daarmee een Mobility-as-a-Service dienst aangeboden door de Vlaamse Overheid.

Mobipunt

Een mobipunt is een plaats waar verschillende duurzame mobiliteitsmogelijkheden samenkomen, zoals; deelauto’s, laadpunten, deelfietsen, busverbindingen,… Je kan er gemakkelijk overstappen van het ene op het andere vervoersmiddel. De verschillende vervoersmodi zijn goed op elkaar afgestemd en bij voorkeur zijn er ook andere diensten aanwezig, zoals een pakjesautomaat of lockers.

Het doel van een mobipunt is combimobiliteit faciliteren.

In juli 2021 kregen de mobipunten de merknaam Hoppin.

Lees meer over de Hoppin-punten

Modal shift

De modal shift  is de term voor de verschuiving van het gebruik van het ene vervoersmiddel naar het andere.

Heel wat steden en gemeenten spreken van een modal shift van het gemotoriseerd vervoer naar actief (bv. per (deel-)fiets, (deel-)step, te voet) of collectief vervoer (bv. per trein, tram, bus).

Binnen het goederentransport ambieert men een verschuiving van transport over de weg naar transport over spoor en water.

Modal split

De modal split is het percentage reizigers dat een bepaald vervoersmiddel gebruikt.

De modal split wordt berekend op basis van het aantal afgelegde voertuigkilometers of op basis van het aantal verplaatsingen.

Bij goederenvervoer wordt rekening gehouden met de massa van het transport.

De modal split van een bepaalde regio of stad geeft ons inzicht in hoe duurzaam de verplaatsingen gebeuren in dat gebied.

Parkeernorm

De parkeernorm is een cijfer dat weergeeft hoeveel parkeerruimte er minimaal nodig is voor de bouw van een woning of ander bouwproject.

Indien de parkeernorm 1,7 is, betekent dat dat er 1,7 parkeerplaatsen per wooneenheid voorzien moeten worden. Als er 10 wooneenheden zijn, moeten er dus 17 parkeerplaatsen aangelegd worden.

De parkeernorm wordt berekent a.d.h.v. de grootte van de voorziening.

Bij de bouw van (nieuwe) projecten legt de projectontwikkelaar het aantal parkeerplaatsen vast, maar de parkeernorm is ook gebonden aan een vooraf opgelegde norm door de plaatselijke overheid.

Vaak liggen deze parkeernormen te hoog en worden er te veel parkeerplaatsen voorzien die op lange termijn leeg komen te staan. Gedeelde mobiliteit brengt hier een oplossing: hierdoor moeten er minder parkeerplaatsen worden voorzien waardoor de ruimte van het bouwproject efficiënter wordt gebruikt. De integratie van gedeelde mobiliteit kan de parkeerbehoefte en –norm dus doen dalen.

Publieke of openbare ruimte

De publieke of openbare ruimte is voor iedereen toegankelijk en wordt meestal beheerd door de (lokale) overheid. Een groot deel van de openbare ruimte wordt ingenomen door voertuigen (bv. op wegen of parkeerplaatsen). Gedeelde mobiliteit zorgt ervoor dat minder ruimte moet worden vrijgemaakt voor voertuigen: er zijn minder voertuigen nodig voor hetzelfde aantal gebruikers.

Station based & zone based autodelen

Station based betekent dat de voertuigen op een vaste standplaats te vinden zijn. Je haalt de deelwagen (of -fiets) op steeds dezelfde parkeerplaats op en bent verplicht hen ook steeds naar dezelfde standplaats terug te brengen.

Sommige aanbieders werken met zone based voertuigen die je in een bepaalde zone ophaalt en ook binnen dezelfde zone terugbrengt.

Free floating autodelen werkt net omgekeerd. Daarbij kan je de deelwagens op gelijk welke parkeerplaats terugvinden en achterlaten.

Vervangratio

De gemiddelde deelwagen heeft een vervangsratio van 1 op 8. Door één operationele deelwagen in het straabeeld te plaatsen, worden er gemiddeld (afhankelijk van de context) 6 – 12 privéwagens overbodig. Op die manier komt er per deelwagen, heel wat publieke (parkeer)ruimte vrij. Men kan er dan voor kiezen deze ruimte te herbestemmen met een maatschappelijke meerwaarde, denk maar aan groen, speelruimte, bankjes, moestuintjes …

Vervoer op maat

Het vervoer op maat vormt de onderste vervoerslaag van het nieuw openbaarvervoersmodel ‘basisbereikbaarheid’ (zie hierboven).

Tot deze vervoerslaag behoren (pendel)bussen, deelfietsen, deelauto’s en collectieve taxi’s.

De andere vervoerslagen zijn het treinnet, het kernnet (grote buslijnen tussen steden) en het aanvullend net (kleinere, landelijkere buslijnen).

Vervoerregio

Sinds begin 2019 is Vlaanderen onderverdeeld in 15 vervoerregio’s. Daar waar vroeger het mobiliteitsbeleid vanuit de Vlaamse Overheid werd vormgegeven, hebben gemeenten binnen de vervoerregio nu meer zeggenschap over het regionaal en lokaal mobiliteitsbeleid.

Zo beslist de vervoerregio bijvoorbeeld over toekomstige autodeelpunten, de locaties van deelfietsen en de trajecten van kleinere buslijnen.

De 15 vervoerregio’s zijn Aalst, Antwerpen, Brugge, Gent, Leuven, Kempen, Kortrijk, Limburg, Mechelen, Oostende, Roeselare, Vlaamse Ardennen, Vlaamse Rand, Waasland, Westhoek.

Vervoersarmoede

Bij vervoersarmoede geraakt men omwille van verschillende mobiliteitsproblemen (zoals gebrekkig openbaar vervoer, te hoge mobiliteitskosten, fysieke of cognitieve beperkingen,… ) niet op zijn bestemming (werk, sociale contacten, medische controles…). Dit leidt tot maatschappelijke uitsluiting.

Autodelen met kansentarieven of autodelen inclusief chauffeur kan een deeloplossing zijn voor dit probleem.