Meer deelwagens in je gemeente? Integreer ze rechtstreeks in de woonomgeving

Wat zijn financiële lasten? 

Een financiële last leg je op bij het verlenen van een omgevingsvergunning aan de projectontwikkelaar. De last voorziet dan een bepaalde som geld, die wordt gestort in een fonds of op een rekening die jouw gemeente beheert. Je wijst dit fonds of deze rekening toe aan een specifieke post. Met dit geld kan je een aanbod aan deelmobiliteit creëren. Je gebruikt het bedrag bijvoorbeeld voor een eventuele afnamegarantie, de inrichting van een parkeerplaats als autodeelplaats, communicatiecampagnes, kortingen op lidmaatschap of andere incentives om bewoners te overtuigen gebruik te maken van de deelwagens en -fietsen. 

Let op! Volgens het Instrumentendecreet heb je vanaf 1 januari 2024 eerst een stedenbouwkundige verordening nodig die de nadere regels bepaalt over de financiële last. 

Financiële lasten: een win-winsituatie? 

Financiële lasten zijn voor jou als gemeente interessant omdat je zo zelf keuzes kan maken over het aanbod aan deelmobiliteit. Met de som geld uit de last beslis jij waar een deelauto of -fiets komt te staan, hoeveel en welke type deelvoertuigen je wil plaatsen, hoe je de communicatie aanpakt, enzovoort. Op die manier bepaal jij ook waar deelmobiliteit de meeste impact genereert. Worden deelwagens en deelfietsen niet voldoende gebruikt, dan kan je zelf ingrijpen door bijvoorbeeld de standplaats te verplaatsen. 

Natuurlijk zijn er ook andere manieren om deelwagens in een woonontwikkeling te plaatsen. Een vergunningsaanvrager kan deelwagens zelf al in de vergunning opnemen of je kan als gemeente een last in natura opleggen aan de aanvrager. In beide gevallen moet de vergunningsaanvrager de keuze maken over het type deelwagen en waar die komt te staan. Dit betekent extra werk voor de aanvrager. Het voorzien van een aanbod aan deelmobiliteit in jouw gemeente is immers niet hun core business. Als je werkt met financiële lasten, hoeft die zich daar niet mee bezig te houden. En als gemeente behoud je de controle over de deelmobiliteit. 

Welke documenten heb ik nodig als ik met financiële lasten wil werken?

Als je met financiële lasten wil werken, moet je vanaf 1 januari 2024 een verordening hebben die regelt hoe deze lasten worden opgelegd. Een interne richtlijn is niet meer voldoende. 

Departement Omgeving voorziet een modelverordening om de richtlijnen rond financiële lasten goed te regelen. De bestemming van de last wordt bewust breed geformuleerd: de gemeente dient de inkomsten van de last te voorzien voor het ruimtelijk beleid. In de modelverordening worden investeringen in deelmobiliteit expliciet genoemd als een mogelijke invulling van het begrip ruimtelijk beleid. 

Hoe moet ik deelmobiliteit vermelden in een verordening inzake lasten?

Volgens onze lezing van de modelverordening is het niet nodig expliciet melding te maken van deelmobiliteit. De formulering ‘ruimtelijk beleid’ laat ruimte om deelmobiliteit als mogelijke bestemming van de last te zien. 

Je kan natuurlijk specifiekere richtlijnen opnemen. Naast het verplicht stellen van autodelen kan je bijvoorbeeld ook kwaliteitsvoorwaarden bepalen, zoals de inrichting van de standplaats. 

Daarnaast is het zinvol op te lijsten aan wat voor type deelvoertuigen behoefte is en welke incentives je mee wil geven aan bewoners. Die kun je in het vooroverleg ter voorbereiding van een vergunningsaanvraag meegeven aan de initiatiefnemer met de vraag er rekening mee te houden. 

Hoe hoog moet zo’n financiële last zijn? 

Om de hoogte van de last te bepalen kan je rekening houden met de verwachte kosten voor een deelwagen. Dat is minimaal € 7.000 per auto per jaar. Een voorbeeld: voor een project met tien wooneenheden vraag je een last van € 5.000 per wooneenheid. Met zo’n budget kan je vervolgens een deelwagen financieren voor 7 jaar. 

Opgelet: een last moet altijd redelijk zijn en in verhouding tot de omvang van het project. Voor een klein project vraag je dus een kleine last. Stem zeker af met je collega’s, want ook voor hen is het interessant om lasten op te leggen vanuit hun eigen doelstellingen, bijvoorbeeld betaalbaarheid, groen … 

Kan ik de inkomsten uit de lasten gebruiken voor investeringen in deelmobiliteit over het hele grondgebied? 

Ja, dat kan. Vroeger moesten stedenbouwkundige lasten, zowel financiële lasten als lasten in natura, in de nabijheid van het project worden gerealiseerd. De opbrengst van een financiële last moest dus dienen voor een investering in het project zelf waarvoor de last werd gevraagd. 

Volgens deze nieuwe leidraad over lasten vervalt dit nabijheidsprincipe voor financiële lasten. Voor lasten in natura blijft ze gelden. Hoe dan ook blijft het interessant om de opbrengst van de lasten in de buurt van het project te realiseren. Zo zorg je voor een meerwaarde voor de (buurt)bewoners van het nieuwe project.