Ruimtelijke ordening, bouwshift en parkeerbeleid

Wat betekent deelmobiliteit binnen de ruimtelijke ordening?

(Deel)mobiliteit en ruimtelijke ordening zijn nauw met elkaar verweven. Wagens nemen ruimte in, weginfrastructuur evenzeer. Bij elke verandering in ruimtelijke ordening wordt eveneens nagedacht wat de plaats van mobiliteit hierin is: Hoe zullen mensen zich in de aangepaste ruimte verplaatsen? Welke infrastructuur is hiervoor nodig? Hoeveel ruimte moeten we voorzien voor mobiliteit? Deze vragen zijn van belang bij elke ruimtelijke ontwikkeling en waar deelmobiliteit een belangrijke rol in te spelen heeft.

Waarom een duurzaam parkeer- en woonbeleid?

Ruimte is een schaars goed in Vlaanderen en in Brussel. Toch blijft het ruimtebeslag in Vlaanderen steeds stijgen en verder versnipperen.  50% van de verharde ruimte wordt ingenomen door huizen en transportinfrastructuur. Deze laatste is goed 80.000 ha waarvan 24.000 ha dienst doen als parkeerplaats.  Dit zijn maar liefst 48.000 voetbalvelden die gebruikt worden voor het stationeren van voertuigen die voor 95% van de tijd gewoon stilstaan. 

De nieuwe strategische visie op ruimtelijk beleid, zoals beschreven in het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV), wil inzetten op een betere indeling en benutting van de publieke ruimte én op een betere bereikbaarheid van woningen en voorzieningen.  Daarnaast werd in 2018 het concept basisbereikbaarheid geïntroduceerd waarbij Vlaanderen via combimobiele verplaatsingen inzet op een structurele en duurzame modal shift. Beide strategische visies samen vereisen dat de bouw van nieuwe infrastructuren voldoende rekening houden met veranderingen in mobiliteits- en woongedrag én dat bestaande, inefficiënte infrastructuren een nieuwe functie moeten kunnen krijgen waar nodig. De transitie naar duurzaam wonen en duurzaam verplaatsen zal zich in de eerste plaats lokaal voltrekken. Omwille van die reden stimuleert het lokaal energie- en klimaatpact tussen de Vlaamse regering en de Vlaamse steden en gemeenten ook initiatieven waar duurzame mobiliteit en duurzaam wonen speerpunten zijn.  Binnen de lokale verduurzaming van mobiliteit, ruimtelijke ordening en leefomgeving speelt gedeelde mobiliteit vanzelfsprekend een rol. 

Impact van autodelen

Autodelen biedt heel wat voordelen  voor de omgeving. Afhankelijk van de context vervangt een deelwagen gemiddeld 4 tot 12 privéwagens. Er wordt geschat dat gedeeld vervoer al snel 8.000 tot 19.000 ha (= 16 à 38 duizend voetbalvelden!) aan parkeerruimte kan doen vrijkomen in Vlaanderen.  Deelmobiliteit is met andere woorden een deel van de oplossing voor een betere benutting van het bestaand, en voor een vermindering van bijkomend, ruimtebeslag. De ruimte die nu voor wagens is voorzien, kan zo besteed worden aan meer ruimte voor de bewoners (bv. speeltuintjes, meer groen, bredere voetpaden, enz.).

Daarnaast is autodelen ook een essentiële schakel voor een duurzame modal shift. Autodelen is essentieel in de transitie van het gebruik van privéwagens naar duurzame vervoersmodi. Enerzijds omdat iedereen sowieso af en toe wel eens een auto nodig heeft en anderzijds als oplossing wanneer andere duurzame alternatieven minder toereikend zijn. Uit onderzoek blijkt dat autodelers vaker gebruik maken van duurzame vervoersmodi (zoals fiets en openbaar vervoer). Bij autodelers wordt het reflexmatig autogebruik vervangen door een rationele keuze voor het meest geschikt vervoersmiddel op een bepaald moment. Een wagen is daarbij slechts één van de mogelijke keuzes en aanvullend op andere duurzame vervoersopties. 

De integratie van autodelen in de ruimte zorgt voor een win-win-win-situatie van heel wat stakeholders. We profiteren met z’n allen van de vrijgekomen ruimte die ingezet kan worden voor een meer kwalitatieve woonomgeving. Daarnaast worden er ook heel wat kosten bespaard: door de projectontwikkelaar die parkeerplaatsen moet aanleggen én door bewoners en/of overheden die de parkeerplaatsen moeten aankopen en op termijn moeten onderhouden. Tegelijkertijd biedt de integratie van autodelen nog steeds toegang tot een wagen wanneer je die nodig hebt.. Op die manier wordt nooit ingeboet aan de mobiliteit van particulieren, maar behoort de stresserende zoektocht naar een parkeerplaats wel tot het verleden: de deelwagen staat immers op een vaste standplaats voor de deur.

Onze rol

Autodelen.net volgt de ruimtelijke impact van deelmobiliteit verder op en stimuleert de integratie van deelmobiliteit in de woonomgeving. 

1. We bieden advies en ondersteuning bij de integratie van deelmobiliteit in de woonomgeving en bij het opstellen van een parkeerbeleid dat autodelen stimuleert 
   
2. We coördineren de Green Deal Deelmobiliteit in de Woonomgevingen  
3. We zijn deel van het internationaal consortium SHARE-North Squared

Onze beleidsaanbevelingen

Verlaag parkeernormen met deelmobiliteit als voorwaarde

Woningbouw brengt steevast parkeerplaatsen met zich mee. Een projectontwikkelaar die een project wil opzetten in een stad of gemeente moet zich schikken naar de daar gehandhaafde parkeernorm om zo de parkeerdruk op de openbare weg te verminderen. Onderzoek heeft echter aangetoond dat een deel van deze nieuw gebouwde parkeerplaatsen vaak gewoon leeg staat: een hoge kost voor projectontwikkelaar, bewoner en buurt is daar het jammerlijk gevolg van.¹ Een lagere parkeernorm is daarom aan te raden. Die verlaging kan in werking gesteld worden door de structurele integratie van gedeelde mobiliteit bij bouwprojecten. Een deelwagen vervangt immers vier tot acht gewone wagens (en daarmee ook parkeerplaatsen). Door deelmobiliteit te implementeren bij de bouw van een nieuw project, kan de projectontwikkelaar met de lokale overheid overeenkomen om af te wijken van een harde parkeernorm.

Plan de integratie van deelmobiliteit in de ruimte

De integratie van duurzame en gedeelde mobiliteit begint en eindigt niet bij de perceelgrens van een woonproject, maar verdient een wijkgerichte en geïntegreerde  aanpak. Het is de taak van lokale overheden om bij de planning van een wijk (en dus bij de opmaak van ruimtelijke beleids- en uitvoeringsplannen) te weten hoe en welke vormen van duurzame mobiliteit hun plaats hebben in de regio en hoe ze met elkaar interageren. De duurzame mobiliteitsopties binnen een woonproject gaan vanzelfsprekend een wisselwerking aan met mobiliteitsopties daarbuiten. 

Stel jezelf de vraag: Zijn er al vormen van autodelen courant in de regio? Welke vormen van openbaar vervoer bevinden zich in de wijk? Welke investeringsplannen heeft de gemeente verder nog in de wijk op vlak van huisvesting en mobiliteit? Het is niet de bedoeling de verantwoordelijkheden naar de projectontwikkelaar door te schuiven die voor elk nieuw project een nieuwe onderhandelingsfase moet opstarten met aanbieders van duurzame mobiliteit. Een duidelijk plan en coördinatie vanuit de lokale overheid is essentieel.

Zie autodelen als een essentiële aanvulling op duurzame alternatieven

Hoewel het een feit is dat de introductie van deelwagens voor een verminderde parkeerbehoefte zorgt, is autodelen slechts één schakel in een geheel aan duurzame mobiliteitsopties. Onderzoek uit Bremen wijst uit dat openbaar vervoer nog steeds de hoeksteen van duurzaam vervoer blijft: met dit vervoermiddel worden de meeste dagelijkse verplaatsingen gemaakt. Zonder een goed openbaar vervoerssysteem zullen andere duurzame mobiliteitsconcepten (zoals auto- en fietsdelen) minder gemakkelijk ingang vinden. Maak dus evenzeer ruimte voor fietsers, voetgangers en openbaar vervoergebruikers.

De deelwagen vult het openbaar vervoer aan voor minder frequente verplaatsingen, bijvoorbeeld om grote voorwerpen te transporteren of om met meerdere personen op stap te gaan. Een (deel)bakfiets kan dezelfde functie opnemen. De combinatie van openbaar vervoer en deelmobiliteit is essentieel om wagenbezit te reduceren, omdat ze bewoners voorzien van complementaire vervoersopties voor verschillende types verplaatsingen. Daarbovenop krijgt autodelen een extra belangrijke rol toebedeeld daar waar openbaar vervoer minder goed ontsloten is. Het is dus aan te raden om in te zetten op een combinatie van verschillende duurzame vervoersopties om zo een effectieve verandering in verplaatsingsgedrag teweeg te brengen.

Pak het (lokaal) parkeerbeleid aan

Een lokale overheid die een duurzaam mobiliteitsplan heeft, heeft best ook een duurzaam parkeerplan. Het aanbieden van te veel (gratis) parkeerplaatsen op het openbaar domein fnuikt namelijk het succes van duurzame mobiliteit in een wijk. Je koopt geen parkeerplaats als je gratis op straat kan parkeren en evenmin betaal je voor een deelwagen als je je eigen wagen gratis voor de deur kan zetten. Schaf (gratis) parkeren af in het openbaar domein en maak de kost voor bewoners- en bezoekersparkeren hoger. Investeer de inkomsten die je op deze manier genereert in het creëren van fiets- en voetpaden en een openbaar vervoerssysteem.  Op die manier stimuleer je duurzaam vervoer en raad je privéwagenbezit af.

Meer info & contact

Voor meer informatie en bij vragen kan je terecht op info@autodelen.net.